1 - تحلیل، بررسی و مشاوره این مرحله گام‌اول برای سهامدار شدن
کسب دانش و اطلاعات کافی برای خرید سهام یک شرکت است. توجه کنید که سرمایه‌گذاری در بورس تهران یا فرا‌بورس یک کار تفریحی نیست و یک شغل علمی، حرفه‌ای و زمان‌بر است، بنابراین هر سهامداری باید قبل از آنکه تصمیم بگیرد سهام یک شرکت را خریداری کند باید اطلاعات کافی در مورد سهام آن شرکت به دست بیاورد. روش‌های علمی زیادی برای تحلیل قیمت یک سهم وجود دارد که می‌تواند شما را برای خرید سهام یک شرکت یاری دهد. اصولا در دنیا 3روش اساسی برای خرید سهام یک شرکت وجود دارد: 1- روش تکنیکال 2- روش فاندامنتال (تحلیل بنیادی) 3- روش مدرن اداره سبد سهام که تقریبا بیشتر روش‌های دیگر زیرمجموعه‌ای از این سه روش تلقی می‌شوند. نکته اساسی دیگر برای خرید سهام یک شرکت، توجه به گزارش‌های مالی یک شرکت و همچنین پیگیری مداوم خبر‌های مربوط به بازار سرمایه، شرایط سیاسی و اقتصادی و خبر‌های مربوط به‌خود آن شرکت است. توجه داشته باشید که هرگز اسیر هیجان و جو روانی بازار نشوید و هرگز بدون تحقیق و بررسی و فقط به توصیه یک دوست، سهام نخرید.
2 - مراجعه به کارگزار دارای مجوز از بورس اوراق بهادار
شما نمی‌توانید به‌طور مستقیم اقدام به خرید سهام یک شرکت در بورس یا فرا بورس کنید، برای این کار لازم است سفارش خود را به یک کارگزار بدهید تا آن کارگزار سهام مورد نظر شما را خریداری کند. در واقع کارگزار حلقه ارتباطی و حلقه واسط بین بورس و سهامداران است. انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران از طریق کارگزاران انجام می‌شود. این کارگزاران در انجام معاملات نقش نماینده خریدار یا فروشنده را ایفا می‌کنند. کارگزاران دارای مجوز کارگزاری از سازمان بورس و عضو بورس هستند. همه کارگزاران موظف به انجام وظایف خود در چارچوب قوانین و مقررات موجود هستند و سرمایه‌گذار می‌تواند برای معاملات اوراق بهادار کارگزار خود را با توجه به معیارهایی از قبیل انجام به موقع سفارش، دادوستد سهام با مناسب‌ترین قیمت و نحوه ارائه خدمات جانبی انتخاب کند.
3 - دریافت کد سهامداری
از آنجا که دادوستد اوراق بهادار با استفاده از سیستم رایانه‌ای و براساس کد خریدار و فروشنده انجام می‌شود، لازم است همه خریداران و فروشندگان دارای کد سهامداری منحصر به‌خود باشند تا کارگزار بتواند براساس آن به خرید و فروش اوراق بهادار بپردازد. کد معاملاتی، شناسه‌ای 8 کاراکتری است که براساس مشخصات و اطلاعات فردی سرمایه‌گذار - از جمله کد ملی وی - و به‌صورت ترکیبی از حرف و عدد تعیین می‌شود. این کد در واقع از 3حرف اول نام خانوادگی و یک عدد تصادفی، تشکیل شده است. کد معاملاتی سرمایه‌گذار منحصر به فرد است و هر سرمایه‌گذار یک کد معاملاتی دارد. دریافت کد معاملاتی از طریق کارگزار و با ارائه مدارک شناسایی (کپی شناسنامه و شماره ملی) و فقط برای یک‌بار انجام می‌شود.
4 - دریافت فرم دستور خرید و نکاتی که در پر کردن فرم دستور خرید باید به آن توجه کرد
پس از آنکه سهم مورد نظر خود را براساس تحلیل، انتخاب و برای خرید سهام به یک شرکت کارگزاری مراجعه کردید باید فرم مخصوص خرید سفارش سهام را از کارگزار دریافت کنید تا از طریق آن سهم مورد نظرتان را سفارش دهید. در این فرم اطلاعات مورد نیاز اعم از مشخصات شرکت کارگزاری، مشخصات سرمایه‌گذار، نام، تعداد و قیمت اوراق بهادار و چگونگی پرداخت یا دریافت وجه قید می‌شود. تعیین قیمت اوراق بهادار با مشتری است و مشتری می‌تواند خرید یا فروش اوراق بهادار را در قیمت مشخصی تقاضا کند یا اینکه تعیین قیمت را به کارگزار و شرایط بازار واگذار کند. در واقع سهامداران باید به این نکته توجه کنند در صورتی که قیمت مورد نظر خود را در فرم قید نکنند، کارگزار این سهام را به قیمت روز بازار خریداری می‌کند و ممکن است به قیمت بالاتری سهام مورد نظر را برای سهامدار خریداری کند و سهامدار کنترلی روی قیمت مورد نظر خود نداشته باشد.
5 - واریز وجه به حساب کارگزار
پس اعلام تصمیم نهایی خرید سهام به کارگزار و تکمیل فرم‌های مربوط به سفارش خرید، کارگزار مربوطه یک شماره حساب بانکی به سهامدار اعلام خواهد که باید وجه مربوط به خرید سهام به این شماره حساب واریز شود، چنانچه پس از خرید سهام رقم واریز شده کمتر یا بیشتر از مبلغ کل سهام باشد مابه‌التفاوت آن با سهامدار محاسبه خواهد شد.
6 - دریافت برگه گواهی خرید سهام
پس از آنکه کارگزار، سهام یک شرکت را خریداری کرد و کلیه مدارک نقل و انتقال آن سهام مورد تایید مراجع مربوط رسید، یک گواهی یا سند برای سهامدار صادر می‌شود که معرف مالکیت سهام آن شرکت است. این برگه معمولا در طول یک دوره دو هفته‌ای یا شاید بیشتر صادر می‌شود و هر سهامدار می‌تواند با مراجعه به کارگزار خود برگه گواهی خرید سهام را دریافت کند. در این برگه کد سهامداری، نام سهامدار و همچنین میزان سهام خریداری شده درج شده است.
7 - مرجع شکایت از کارگزار
ممکن است سهامداران در فرایند خرید و فروش سهام با مشکلاتی مواجه شوند؛ چنانچه ضرر و زیانی به هریک از سهامداران وارد شود که ناشی از کوتاهی یک کارگزار بوده، سهامدار می‌تواند به مراجع رسیدگی به شکایت از کارگزاران مراجعه کند. در درجه اول سهامدار می‌تواند به کانون کارگزاران مراجعه کند تا از این طریق مشکل خود را حل و فصل کند و درصورتی که نظرش تامین نشد می‌تواند ازطریق مراجع بالاتر نظیر سازمان بورس و اوراق بهادار موضوع شکایت خود را پیگیری کند.
8 - نحوه دنبال کردن روند قیمت سهام
یکی دیگر از وظایف سهامداران، پیگیری روند قیمت سهام شرکتی است که سهام آن را خریداری کرده‌اند.سهامداران می‌توانند روند روزانه قیمت سهام شرکت خود را مستقیما از سایت بورس تهران و فرا بورس به آدرس‌های http://www.irbourse.com/ و http://www.irfarabourse.com/ پیگیری و دنبال کنند. در هرکدام از این سایت‌ها بخشی وجود دارد با عنوان آمار معاملات که نوسان روزانه قیمت سهام شرکت‌ها را نشان می‌دهد. سهامدارانی که دسترسی به اینترنت ندارند می‌توانند از طریق مراجعه به تالار بورس تهران در خیابان حافظ یا تالار‌های منطقه واقع در شهرستان‌های محل اقامت خود از طریق تابلوی معاملات قیمت سهام مورد نظر خود را بررسی کنند. همچنین روزنامه‌های کثیرالانتشار هم جدول معاملات بورس را به‌صورت روزانه منتشر می‌کنند.
9 - توجه به اطلاعیه‌های صادر شده در بورس
نکته مهم دیگر برای هر سهامدار، بازخوانی اطلاعیه‌هایی است که ازسوی نهاد ناظر بازار یا مدیر معاملات منتشر می‌شود. شرکت‌های بورس عموما گزارش‌های مالی خود را به‌صورت 3 ماهه، 6 ماهه، 9 ماهه و یکساله منتشر می‌کنند که حاوی نکات بسیار مهمی برای یک سهامدار است. سرمایه‌گذاران از طریق مطالعه و بررسی گزارش‌های مالی یک شرکت می‌توانند به‌نحوه سود و زیان یک شرکت، برنامه‌های آینده و برنامه سودآوری یک شرکت پی ببرند.
10 - برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه و دریافت سود نقدی
مدیران شرکت‌های بورس موظفند در پایان سال مالی خود آخرین اقدامات انجام شده در سال مالی گذشته و همچنین برنامه‌های شرکت را برای سال آینده به سهامداران توضیح دهند. مدیرعامل یک شرکت بورسی باید درباره افزایش یا کاهش سود سالانه یک شرکت و نحوه صرف هزینه‌ها و چگونگی ایجاد درآمد به سهامداران پاسخ دهد. مجمع عمومی یک شرکت بهترین محل برای رویارویی با مدیران مجموعه است که سهام آن در دست شماست. هیأت‌مدیره و مدیرعامل آن شرکت باید پاسخگوی سؤالات شما باشند. نکته‌ای که سرمایه‌گذاران باید به آن در مجامع عمومی سالانه شرکت‌ها توجه کنند، به غیر از گزارش‌های مالی، گزارش حسابرس قانونی شرکت است.
11 - دریافت سود نقدی
هیأت‌مدیره هر شرکت بورس در پایان هر مجمع میزان سود تقسیمی بین سهامداران را مشخص می‌کند و سهامداران می‌توانند در زمان برگزاری مجمع عمومی یک شرکت در مجمع حاضر شوند و از سیاست تقسیم سود آن شرکت مطلع شوند. مطابق قانون تجارت هر شرکتی موظف است ظرف 6ماه سود سهامداران را تقسیم کند. یکی از متغیرهایی که نزد اهالی بازار اهمیت ویژه‌ای دارد، سود تقسیمی است، گرچه نوسان گیرهای بازار در پی سود‌های تقسیمی نبوده و بیشتر دنبال تغییرات قیمت سهام هستند. تجربه نشان داده که سود تقسیمی بر قیمت جاری سهام تاثیر‌گذار است؛ در واقع قیمت سهم تابعی از روند سودآوری و تقسیم سود است. نحوه تقسیم سود از اهمیت بسیاری برخوردار است و باید دید که شرکت چه سیاستی در قبال سود اتخاذ می‌کند؛ آیا به افزایش سرمایه دست خواهد زد یا سود را اندوخته خواهد کرد و یا پرداخت نقدی به سهامداران را درنظر دارد؟
